Babiogórski Park Narodowy
Babia Góra niemal od zawsze fascynowała. Przyciągała swoją tajemniczością i pięknem przyrody. Nie może wiec dziwić spore zainteresowanie jakie wzbudzała i wzbudza w coraz to nowych pokoleniach badaczy jej skarbów.
Pierwsze wzmianki o Babiej Górze pochodzą już z drugiej połowy XV wieku.
Zawarł je w swoim dziele „Chorographia Regni Poloniae” Jan Długosz, zamieszczając opis jej położenia i krótką charakterystykę. Niemal sto lat później Babią Górę umieszczono na mapach, a dokonał tego Marcin z Urzędowa w swoim dziele „Herbarz, czyli zielnik”, gdzie nadmienił iż góra ta jest wielce zasobna w wiele rodzajów ziół leczniczych. Niemniej jednak w miarę rzetelnego opisu Babia Góra doczekała się dopiero w roku 1699 w „Dziejopisie Żywieckim” pióra Andrzeja Komonieckiego. Wiek XIX otworzył nowy okres w eksploracji naukowej Babiej Góry, którą opisuje m.in. Stanisław Staszic, Ludwik Zejszner oraz wielu innych. Wielkie zasługi dla poznania babiogórskiej przyrody położył niestrudzony badacz i orędownik powstania pierwszego schroniska pod Babią Górą – Hugo Zapałowicz.
Początek wieku XX przyniósł szereg zmian, a odzyskana niepodległość umożliwiła rozpoczęcie starań o objęcie Babiej Góry ochroną prawną.
W roku 1925 powołano Państwową Radę Ochrony Przyrody, której celem stało się m.in. utworzenie parku narodowego na Babiej Górze. Duże zasługi ku temu położyli Kazimierz Sosnkowski i Władysław Midowicz. Dalsze starania, w które zaangażowani byli tacy wybitni przyrodnicy jak Walery Goetel oraz Władysław Szafer doprowadziły do objęcia gospodarką rezerwatową w 1928 roku 403ha partii podszczytowych oraz co szczególnie ważne do utworzenia w 1933 roku rezerwatu o powierzchni około 642ha. Tym sposobem łączna powierzchnia terenów chronionych na Babiej Górze wyniosła 1045ha.
W okresie wojny obszar Babiej Góry był intensywnie eksploatowany przez Niemców. Starania o ochronę można było wznowić dopiero po wojnie, co zaowocowało rozporządzeniem wydanym przez Radę Ministrów z dnia 30 października 1954 roku o utworzeniu Babiogórskiego Parku Narodowego, którego powierzchnia wynosiła 1642,18 ha.
Rezerwat ścisły obejmował 1049,88 ha, a częściowy 624,89 ha. Na fakt utworzenia Babiogórskiego Parku Narodowego wpłynęły między innymi: klasycznie wykształcony układ pięter roślinnych, zespół roślinności naskalnej i jedyne w Polsce stanowiska roślin:okrzyn jeleni i rogownica alpejska. W partii szczytowej Babiej Góry występuje jedyne w Beskidach piętro hal oraz wiele zanikających stawów osuwiskowych.
W 1977 roku Babią Górę objęto statusem Rezerwatu Biosfery i włączono do programu UNESCO-MAB „Człowiek i biosfera”. W roku 1997 powiększono obszar parku do 3391,55 ha. Utworzono również otulinę o powierzchni 8437 ha.
Na terenie parku opisano około 650 gatunków roślin naczyniowych, 280 gatunków mszaków, ponad 1300 różnych grzybów i porostów.
Występuje tutaj 70 gatunków roślin wysokogórskich oraz 54 objętych ochroną. Mają tu swoje stanowiska tak rzadkie gatunki roślin, jak: okrzyn jeleni, rogownica alpejska, wyblin jednolistny, turzyca pchla, tocja karpacka, tojad morawski i zimoziół północny. Symbolem parku jest okrzyn jeleni, który występuje tylko w Babiogórskim Parku Narodowym. Na Babiej Górze widoczny jest piętrowy układ roślinności górskiej. Są to następujące piętra wraz z charakterystycznymi roślinami:
– regiel dolny (700-1150 m n.p.m.): buk zwyczajny, świerk pospolity, jodła, żywiec cebulkowy, czosnek niedźwiedzi,
– regiel górny (1150-1350 m n.p.m.): świerk,
– piętro kosodrzewiny (1350-1650 m n.p.m.): kosodrzewina, jarzębina, kostrzewa pstra, zawilec narcyzowy, goździk okazały, lilia złotogłów
– piętro alpejskie (1650 – 1725 m n.p.m.): sit skucina, kosmatka brunatna, rogownica alpejska
Do najcenniejszych przedstawicieli babiogórskiej fauny zaliczyć należy: 105 gatunków ptaków, ssaki, a wśród nich: jelenie, rysie, wilki i niedźwiedzie.
Diablak ma 1725 m n.p.m. i jest to najwyższy szczyt całych Beskidów Zachodnich, najwyższy poza Tatrami szczyt w Polsce i drugi, po Śnieżce, pod względemwybitności. Zaliczany jest do Korony Gór Polski. Ze szczytu rozciąga się piękna panorama obejmująca Beskid Żywiecki, Śląski, Mały, Makowski, Wyspowy, Gorce, Kotlinę Orawsko-Nowotarską, Tatry oraz góry Słowacji.
